Oplossingen voor netcongestie
Vanwege het overbelaste net is het nodig om aanbod en verbruik van elektriciteit slim op elkaar af te stemmen. Maar ook “achter de meter” zijn maatregelen mogelijk.
De transitieopgave voor bedrijventerreinen
De internationale klimaatafspraken van Parijs zijn voor ons land uitgewerkt in het Klimaatakkoord, en de Klimaatwet. Er is afgesproken dat we in 2030 minstens 55% minder broeikasgassen uitstoten dan in 1990. Het doel is om uiterlijk in 2050 volledig klimaatneutraal te zijn. Dat kan door gebouwen zonder aardgas te verwarmen, elektrisch te gaan rijden en elektriciteit duurzaam op te wekken.
Netcongestie
De energietransitie versnelt en de vraag naar elektriciteit groeit sterk. Netcongestie ontstaat wanneer de vraag naar elektriciteit of het aanbod daarvan in een gebied groter is dan het elektriciteitsnet kan verwerken. De opwek van elektriciteit door zonnepanelen is het hoogst midden op de dag terwijl gemiddeld genomen de vraag naar elektriciteit groter is in de ochtend en in de avond. Dit is dan niet met elkaar in balans. Het gevolg is dat het elektriciteitsnet overbelast raak. Netbeheerders investeren veel in het verzwaren van het elektriciteitsnet, maar dit duurt lang en de problemen ontstaan nu al. Bedrijven die volop investeren in verduurzaming door elektrificatie, lopen ertegenaan dat ze geen transportcapaciteit krijgen van de netbeheerder.
In grote delen van Nederland is sprake van netcongestie op grootverbruik aansluitingen. Het gevolg: nieuwe bedrijven krijgen geen aansluiting en verduurzaming wordt ingewikkelder. Duizenden bedrijven staan al geruime tijd op de wachtlijst voor een (extra) stroomaansluiting. Daarnaast kunnen tijdens piekuren storingen ontstaan, het terugleveren van opgewekte energie onmogelijk worden en netbeheerders kunnen de stroom voor een korte periode afschakelen. Nadere uitleg van netcongestie.
- Via de website van Netbeheer Nederland vind je de capaciteitskaart voor heel Nederland. Deze geven inzicht in de beschikbare ruimte op de elektriciteitsnetten van de regionale netbeheerders en van Tennet als lankelijke netbeheerder.
Naar een flexibel en slim energiesysteem
Door de opwek van elektriciteit en het verbruik op een bedrijventerrein slim op elkaar af te stemmen kan er ruimte ontstaan op het elektriciteitsnet. Hierdoor kan het toch mogelijk zijn om uit te breiden of te verduurzamen. Via een energiehub, waar partijen duurzame energie opwekken en die lokaal opslaan of waar bedrijven onderling hun elektriciteitsvraag afstemmen. Door energie lokaal, buiten het net om, op te slaan en te distribueren, verklein je de druk op het net. Ook zijn zijn er mogelijkheden om energie om te zetten naar andere energiedragers.
Naast gezamenlijke maatregelen is het ook van belang dat ondernemers elk individueel maatregelen nemen om te besparen en pieken te dempen. Denk bijvoorbeeld aan lokale opslag in batterijen, maar ook het aanpassen van bedrijfsprocessen om zo de verbruikspiek te laten samen vallen met de opwek van energie. Zie ook rvo.nl.
Netbeheerders zetten sterk in op congestiemanagement: het spreiden van transportcapaciteit over het net en over tijd. Daardoor krijgen grootverbruikers de mogelijkheid om nieuwe, flexibelere contracten af te sluiten. Zie deze beschrijving van Liander. Op dit moment worden nog voornamelijk vrijwillige afspraken over gemaakt, maar congestiemanagement zal langzamerhand een steeds meer verplicht karakter krijgen.
Verder:
- Zie daarnaast de Wegwijzer voor bedrijventerreinen van Enexis.
- Het platform Withthegrid biedt tools voor het monitoren en beheren van congestie met real-time data.
Collectieve en individuele oplossingen
Hieronder wordt beschreven welke maatregelen er mogelijk zijn voor ondernemerscollectieven en voor losse bedrijven om zo weinig mogelijk hinder van netcongestie te ondervinden en toch door te gaan met verduurzamen. Alle maatregelen worden uitgebreid toegelicht in de downloads onderaan deze pagina. We adviseren je om als eerste ‘Eerste hulp bij netcongestie’ door te nemen.
Voor elk van deze oplossingen is allereerst inzicht in het verbruik nodig. Kleinverbruikers kunnen daarvoor een meter installeren, of contact opnemen met hun energieleverancier. Grootverbruikers hebben standaard een contract met een meetbedrijf.
Individuele maatregelen
-
Doel van deze maatregel is om piekmomenten in het energieverbruik af te vangen. Dit kan met behulp van technische oplossingen, maar ook door bedrijfsprocessen aan te passen.
-
Er kan bespaard worden op gebouwen, voorzieningen en bedrijfsprocessen. Op de website deb.nl zijn ook veel bespaaradviezen te vinden.
-
Zie ook hier.
-
Bij de meeste industriële processen komt warmte vrij, die je op meerdere manieren kan worden benut.
-
Batterijen zijn een oplossing voor opslag van opgewekte energie of netstroom op momenten dat deze goedkoop verkrijgbaar is.
-
Een EMS kan o.a. worden ingezet om inefficiënties in het energieverbruik op te sporen, verbruik uit te spreiden en om opwek en opslag te optimaliseren.
-
Als je een noodoplossing nodig hebt, zijn er (steeds meer) aggregraten die deels werken op waterstof, groen gas of
biodieselaggregaten.
Collectieve maatregelen
-
Slim laden en energie delen wordt hiermee makkelijker doordat de gebruikers hun eigen en elkaars laadcapaciteit en -snelheid in overleg kunnen aanpassen. Meer info.
-
Voor een gezamenlijk warmtenet is minder transportcapaciteit benodigd.
-
Wanneer de ene leverancier gunstiger voorwaarden biedt voor opwek en de andere leverancier betere biedt voor verbruik, is MLOEA een oplossing.
-
Bedrijven wisselen rechtstreeks energie uit zonder transportcapaciteit van het elektriciteitsnet.
-
Eén gezamenlijke aansluiting voor wind-, zon- én energieopslagprojecten voorkomt onnodige reservecapaciteit.
Invest-NL, Ventolines en Energy Storage NL maakten daar modelcontracten voor.
-
Aanleg van een privénet (energiehub) op een bedrijventerrein heeft een lange doorlooptijd, maar het is een serieuze overweging waard.
Prioritering in aansluitingen
In april 2024 maakte ACM het mogelijk dat netbeheerders in sommige gevallen afstappen van het ‘first come, first served-principe’ waarbij aanvragen moeten worden behandeld in volgorde van binnenkomst. Netbeheerders krijgen hiermee de mogelijkheid om prioritering aan te brengen in de aanvragen en voorwaarden te stellen over de termijn waarop een nieuwe of zwaardere aansluiting gerealiseerd moet zijn. Meer info op acm.nl.
Voor gemeenten, zie ook de toelichting op vng.nl.
Energiehubs
Energiehubs zijn een lokale samenwerking tussen gebruikers en aanbieders van elektriciteit voor uitwisseling, opslag en/of conversie van energie. De vraag en het aanbod worden in dit systeem slim op elkaar afgestemd. Slimme energiesystemen zijn energieoplossingen die het mogelijk maken om de vraag naar en/of het aanbod van energie te sturen, energie op te slaan of deze te converteren naar andere energievormen. Een energiehub maakt bedrijven(terreinen) minder afhankelijk van het elektriciteitsnet. Andere voordelen zijn: een betere benutting van duurzame energie, minder CO2-uitstoot en minder energieverlies.
Realisatie van energiehubs
Het opzetten van een energiehub voor en door lokale partijen is een intensief, langdurig en kostbaar traject. De Veghelse bedrijventerreinen en gemeente Meierijstad hebben in samenwerking met Essent, Kuijpers en Brink daadwerkelijk een hub ingericht en alle technische en juridische documentatie van dit project gepubliceerd. Lees ook de leerervaringen van Energie-Hub Lage Weide, deze case van De Hessenpoort in Zwolle, en het nieuwsbericht over de in 2024 gelanceerde energiehub in Tholen.
Juridische toolkit
Invest-NL en advocatenkantoor Kennedy Van der Laan hebben samen een juridische toolkit ontwikkeld die het voor bedrijven makkelijker en goedkoper maakt om een energiehub op te richten. Via energiehubs kunnen bedrijven gezamenlijk optrekken in verduurzaming en schaarse netcapaciteit delen waardoor er efficiënter gebruik kan worden gemaakt van het overbelaste elektriciteitsnet. Deze toolkit is nu in eerste instantie beschikbaar voor terreinen die een Groeps Capaciteitsbeperkend Contract willen afsluiten (GCBC). Download hier de toolkit.
Meer juridische kaders
Smart Energy Hubs Oost Nederland biedt de kennis en juridische tools die je kunnen helpen bij het opzetten van een energy hub. In samenwerking met Dirkzwager hebben ze praktische documenten ontwikkeld die jouw hub-ontwikkeling versnellen. Lees het hier.
Verder:
- Lees de blauwdruk van MOOI-SIGOHE EIGEN.
- Bekijk de routekaart van RVO.
- Bereken de mogelijkheden voor jouw bedrijventerrein met de Holontool.
- Energiehubs kunnen zorgen voor vier tot zes Mton extra CO2-reductie in 2030. Een onderzoek door Royal HaskoningDHV i.o.v. PVB en NVDE.
- Voor gemeenten: Handelingsperspectief gemeenten voor initiatie van energiehubs
Stappenplan Energiehubs
Door de groeiende vraag naar transportcapaciteit en de overbelasting van het energienet zijn innovatieve oplossingen en samenwerking harder nodig dan ooit. Een van de mogelijke oplossingen is het opzetten van een energiehub. Om ondernemers hierbij te helpen, hebben Alliander, Enexis en Stedin het ‘Stappenplan voor energiehubs’ ontwikkeld. Het Stappenplan voor energiehubs is nu beschikbaar als beta-versie. Op basis van feedback van gebruikers wordt het stappenplan verder geoptimaliseerd. Bekijk het stappenplan hier.
Elekriciteit omzetten in warmte of waterstof: Power-to-X
Door opwek en gebruik van energie op elkaar af te stemmen en elektriciteit om te zetten in bijvoorbeeld warmte of waterstof (Power-to-X), kunnen ondernemers op bedrijventerreinen volstaan met een lagere aansluitcapaciteit op het stroomnet.
De Power-to-X-methode optimaliseert het lokale energiesysteem van het bedrijventerrein, waardoor minder stroom wordt afgenomen van het bovenliggende elektriciteitsnet. Hierbij worden bedrijven gestimuleerd om op het bedrijventerrein duurzame energie op te wekken en het gebruik en aanbod van energie onderling zoveel mogelijk op elkaar af te stemmen. Energie die niet direct gebruikt wordt kan worden omgezet in waterstof of warmte.
De voorinvesteringen die nodig zijn om de energievoorziening op het bedrijventerrein slim in te richten zijn hoger, omdat er bijvoorbeeld voorbereidingskosten zijn. Verder moeten er een energiemanagementsysteem worden geïnstalleerd, een warmteopslag en mogelijk een elektrolyser om waterstof mee te produceren. Volgens onderzoek van KWR kunnen die kosten relatief snel terugverdiend worden. Bovendien zijn bij de Power-to-X-methode de kosten van energie op lange termijn lager dan wanneer stroom wordt afgenomen van het bovenliggende elektriciteitsnet.
Collectieve aanpak
Verduurzaming van een bedrijventerrein vraagt om samenwerking tussen ondernemers(vereniging), vastgoedeigenaren, leveranciers, adviseurs en de overheid. Zonder collectieve aanpak beperkt de verduurzaming zich tot individuele maatregelen bij bedrijven. Alleen als er structureel wordt samengewerkt, lukt het om alle verduurzamingscapaciteit binnen bedrijf en bedrijventerrein volledig te benutten. Een collectieve aanpak is ook nodig om zo efficiënt mogelijk gebruik te maken van het overvolle elektriciteitsnet. Zie thema samenwerking organiseren.
Informatie en ondersteuning voor energiecoöperaties is te vinden kennisplatform de Projectcentrale.
Links & downloads
- Klimaatakkoord
- Uitleg netcongestie
Informatie van Stedin - Capaciteitskaarten voor heel Nederland
Netbeheer Nederland - Capaciteitskaart hoogspanningsnet TenneT
- rvo.nl
Oplossingen voor netcongestie - Netcongestie voor ondernemers – Ondernemen.nl
Deze site is een initiatief van VNO-NCW en MKB-Nederland - Toelichting congestiemanagement
Informatie van Liander - Enexis Wegwijzer voor bedrijventerreinen
- Withthegrid
Tools voor het monitoren en beheren van congestie met real-time data - acm.nl
Mogelijkheden voor prioritering in aansluitingen - vng.nl
Prioritering in aansluiting, informatie voor gemeenten - De projectcentrale
Informatieplatform en ondersteuning voor energiecoöperaties - De Veghelse bedrijventerreinen / Lokaal Collectief Energiesysteem Veghel
De Veghelse bedrijventerreinen hebben in samenwerking met Essent, Kuijpers en Brink een hub ingericht en open source technische en juridische documentatie van dit project gepubliceerd - Blauwdruk voor het realiseren van energy hubs op bedrijventerreinen
Rapport door MOOI-SIGOHE EIGEN - RVO routekaart energy hubs
- Holontool
- Onderzoek door Royal HaskoningDHV i.o.v. PVB en NVDE.
Energiehubs kunnen zorgen voor vier tot zes Mton extra CO2-reductie in 2030. - Handelingsperspectief gemeenten voor initiatie van energiehubs
Opgesteld door ROCC i.o.v. RVO op verzoek van TKI Urban Energy
Webinars over energiesystemen
Webinar: Energiesystemen op bedrijventerreinen
Dit webinar behandelt energiesystemen en het onderzoek “Handreiking slimme energiesystemen”. We lichten uit wat de meerwaarde van dit onderzoek is voor bedrijventerreinen en illustreren dat met voorbeelden uit de praktijk.
Webinar: Energy Hubs en de rol van open source EMS
Dit webinar gaat over open source energiemanagementsystemen en de nieuwe handreiking open source energy hubs, ontwikkeld door Studio Holon in opdracht van Topsector Energie en de RVO, wordt gepresenteerd. De belangrijkste inzichten worden gepresenteerd uit de handreiking.