Home / Kennisbank / Waterschaarste

Waterschaarste

De druk op het watersysteem neemt fors toe door klimaatverandering, economische groei, verzilting, intensief landgebruik en verstedelijking. We krijgen te maken met langere perioden van droogte, lagere grondwaterstanden, dalende waterniveaus in de rivieren maar ook met wateroverlast.

17 juni 2025
Circulariteit
Energiebesparing
Klimaatadaptatie
Rainproof
Ruimtegebruik
Vergroening
Waterschaarste

Op deze pagina

Zuinig op water
Regionale verschillen
Mogelijkheden voor bedrijven(terreinen)
Maatregelen voor bedrijven(terreinen)
Watertekort is niet altijd drinkwatertekort
Links & downloads
PVB-podcast: Water!
Case: Van problemen naar slimme oplossingen met warmte- en waterrotonde

Zuinig op water

Water wordt schaars
Voldoende zoet water is op de middellange termijn geen vanzelfsprekendheid meer. In 2030 zal de vraag naar drink- en proceswater in Nederland naar verwachting veel groter zijn dan in 2020. Het kan niet worden gegarandeerd dat er dan genoeg water kan worden geleverd. Dat komt onder meer doordat de economie groeit, net als het aantal inwoners. Ook de warmer wordende zomers leiden tot een stijging van de waterbehoefte. Het kan niet worden gegarandeerd dat er dan genoeg water kan worden geleverd.

De beschikbaarheid van grond-, oppervlakte en drinkwater neemt echter juist af. Dit heeft een aantal oorzaken:

  • Klimaatverandering: de opwarming van de aarde leidt tot warmere zomers waarin het minder regent en er ook meer verdamping optreedt.
  • Verminderde toevoer via de rivieren: de Rijn en de Maas voeren water (smeltwater en neerslag) aan uit andere landen naar de lager gelegen delen van Nederland. De afvoer van water naar de zee via de rivieren neemt af, dus er komt minder water ons land binnen via de rivieren.
  • Verzilting: door een stijgende zeespiegel treedt verzilting van het water op via de riviermonden en het grondwater. Daarnaast zorgt de toegenomen verdamping, in combinatie met de verminderde aanvoer via de rivieren, ervoor dat het oppervlaktewater zouter wordt.

Meer regen, toch waterschaarste
Nederland wordt droger èn natter. Door de opwarming van de aarde wordt het weerbeeld steeds extremer. Naast droogte hebben we ook steeds vaker te maken met extreme regenval. Voor Europa geldt dat het zuiden per saldo steeds droger wordt en het noorden natter. Nederland zit daar precies tussenin, waardoor het nog niet zeker is of Nederland over het gehele jaar genomen droger of natter wordt. Maar in alle scenario’s van het KNMI komt naar voren dat sowieso onze zomers structureel droger worden.

Zelfs na zeer natte winters kan er toch watertekort optreden in de zomer. Heeft het in de winter en in het voorjaar veel geregend, dan geeft dat een gunstige uitgangspositie voor de zomer. Maar bij hittegolven kan de opgebouwde watervoorraad ook weer snel slinken. Zon in combinatie met hogere temperaturen zorgt voor een snelle verdamping, en daarbij leidt aanhoudende droogte tot een stijging van de landelijke watervraag.

Regionale verschillen

In 2020 was er voor heel Nederland genoeg water beschikbaar voor de drinkwaterproductie (zo’n 1,4 miljard kubieke meter). Maar op provincieniveau zijn er nu al niet altijd genoeg reserves direct beschikbaar. Dat geldt bijvoorbeeld voor Gelderland, Overijssel, Groningen, en in het westelijk deel van Zuid-Holland.
In andere provincies hebben drinkwaterbedrijven al binnen een paar jaar extra drinkwaterbronnen nodig om in 2030 – of eerder – aan de vraag te kunnen blijven voldoen.

  • In de kustgebieden is sprake van toenemende verzilting.
  • In laagveengebieden is steeds meer water nodig voor vernatting om bodemdaling en CO2-uitstoot tegen te gaan.
  • Het rivierengebied is vaker sprake van minder watertoevoer vanuit de rivieren.
  • De hoge zandgronden zijn volledig afhankelijk van regenwater; het rivierwater kan deze gebieden niet bereiken. Dit zijn vooral de gebieden in het zuiden en oosten van Nederland en in Zeeland. Hier is het meest sprake van droogte.
  • Bij droogte kan in West-Nederland en het IJsselmeer verzilting optreden.

Droogte speelt over het algemeen het meest in het binnenland. De stijging in temperatuur is weliswaar gelijkmatig over het hele land, maar de toename van zonnestraling is iets groter in het binnenland. Daardoor treedt daar meer verdamping op.

Hier vind je meer informatie over het regionale beleid voor de droogtegebieden Oost-Nederland, Limburg en (Oost-)Brabant:

Maatregelen voor bedrijven(terreinen)

Ondernemers en collectieven kunnen zelf veel doen om hun waterbehoefte te verlagen. Zo is het bijvoorbeeld voor veel productie- en koelprocessen niet noodzakelijk om water van drinkwaterkwaliteit te gebruiken. Ook met het oogsten van regenwater, het gebruik van grijswatersystemen en het recyclen van afvalwater kan veel resultaat worden geboekt.

Water is een relatief goedkope grondstof, maar toch kan waterbesparing financieel erg interessant zijn. Warm water is energie, en andersom is er energie nodig om water te verwarmen. Door te investeren in waterbesparende maatregelen kunnen energiekosten soms substantieel worden verlaagd.

Een paar algemene vuistregels:

  • Maak als eerste het watergebruik inzichtelijk;
  • Veranker duurzaam watergebruik in de hele bedrijfsvoering en beoordeel investeringen (ook) op waterbesparing;
  • Stel concrete doelen voor de korte en lange termijn;
  • Let al bij het ontwerp van productieprocessen en locaties op zuinig waterverbruik en eventueel regenwateropvang;
  • Zet een samenwerking op binnen het bedrijventerrein om afvalwater, warmte en geoogst regenwater uit te ruilen.

Maatregelen voor waterefficiency op het bedrijventerrein

  • Laat een inventarisatie opstellen van de waterstromen op het terrein, de benodigdheden, kwetsbaarheden en de kansen voor uitruil. Hierbij gaat het niet alleen om hoeveel water je gebruikt, maar ook waarvoor en waar het water vandaan komt. Voor lang niet alle processen is hoogwaardige kwaliteit water nodig. Soms kan water ook worden hergebruikt door het bedrijf zelf of door een naburige ondernemer.
    Voor een waterscan kunnen zakelijke klanten terecht bij meerdere aanbieders, waaronder bij hun eigen drinkwaterbedrijf. Waterscans voor volledige bedrijventerreinen worden aangeboden door De Waterbank.

  • Het recyclen en hergebruiken van water kan de kosten voor water- en afvalwaterzuivering aanzienlijk verlagen. Door gezuiverd afvalwater te hergebruiken, worden de kosten voor de behandeling ervan volgens de drinkwaternormen vermeden.

    Aanbieders en adviseurs zijn onder meer:

  • Waterbesparing kan ingezet worden als middel om (ook) de energiekosten te verlagen. Hoe minder water er verwarmd hoeft te worden in een productieproces, hoe lager de energiekosten. Dit kan aanzienlijke financiële voordelen opleveren, getuige het voorbeeld van dit bedrijf.

  • Koeling geschiedt vaak met behulp van grote hoeveelheden koelwater. Er zijn echter ook koelsystemen beschikbaar op basis van lucht in plaats van water, die minstens zo weinig energie verbruiken en net zo goed koelen. Bij de aanschaf van een koelinstallatie is het dus raadzaam om waterbesparing in de afweging mee te nemen.

  • Zorg dat afvalwater niet zomaar wordt geloosd, maar sla de warmte op met behulp van een warmtepomp. Bij voorkeur wordt het afvalwater ook zelf via een gesloten systeem ook hergebruikt.

    Een warmtepomp voorkomt dat afval- of restwarmte een koelinstallatie verlaat, door warmte te hergebruiken en bij te warmen (of te koelen).

  • In veel bedrijfsprocessen kan drinkwater uitstekend vervangen worden door regenwater, oppervlaktewater of gerecycled afvalwater. Denk aan het koelen van machines, reiniging, irrigatie of spoelprocessen.

  • Regenwater kan voor veel doeleinden worden gebruikt; het water is relatief zacht. Door de zeer lage elektrische geleidbaarheid is regenwater ook het meest geschikte aanmaakwater voor de industrie.

    Regenwater kan onder meer worden opgevangen via het dak, bassins, tanks en ondergrondse infiltratiekratten. Bij grote oppervlakken (zoals parkeerplaatsen en daken) loont het altijd om na te denken over mogelijkheden voor regenwateropvang – en andere vormen van klimaatadaptatie. Idealiter wordt hier tijdens het ontwerp van bedrijfslocaties al rekening mee gehouden.

Waterschaarste is niet altijd drinkwaterschaarste

Wanneer er in Nederland niet genoeg zoetwater aanwezig is om aan de volledige zoetwatervraag te voldoen, is er sprake van een watertekort. Een watertekort is niet hetzelfde als een drinkwatertekort.

Dit stroomdiagram geeft de stromen van leiding-, oppervlakte- en grondwater in Nederland weer. De breedte van de pijlen geeft de grootte van de stroom aan.
Veel oppervlaktewater dat gebruikt wordt voor energievoorziening en overige economie is bestemd voor koeling bij energie-opwekking en industriële processen en eindigt na gebruik weer in het milieu. Oppervlakte- en grondwater kan via waterleidingbedrijven als leidingwater worden gedistribueerd naar huishoudens en de economie, óf het wordt direct onttrokken voor economische activiteiten.

Zoetwater
Wanneer er sprake is van een watertekort, verdelen waterbeheerders het water volgens de verdringingsreeks die de prioritering bij het verdelen van het schaarse zoetwater bepaalt. Industrie en bedrijvigheid valt volgens deze reeks in categorie 4 (de laagste prioriteit).
Het overgrote deel van het zoetwaterverbruik komt voor rekening van bedrijvigheid (inclusief landbouw) en energiecentrales.

Drinkwater
Drinkwaterbedrijven hebben geen wettelijke verplichting om drinkwater aan bedrijven te leveren. In de nabije toekomst is het niet overal in Nederland meer vanzelfsprekend dat bedrijven een drinkwatercontract krijgen. Daarnaast gaan de watertarieven voor zakelijke gebruikers omhoog. Het RIVM-rapport ‘Waterbeschikbaarheid voor de bereiding van drinkwater tot 2030’ bevat de stand van zaken per drinkwaterbedrijf.
Het overgrote deel van het drinkwaterverbruik komt voor rekening van particulieren.

Links & downloads

Droogte

Bedrijfsleven

Beleid

Opvang van regenwater

Techniek

Divers

Klimaatverandering, waterschaarste en bedrijventerreinen

Presentatie door Edwin van der Strate / Tauw

Prognoses drinkwatergebruik in Nederland t/m 2024

Studie i.o.v. Vewin (Ver. van waterbedrijven in Nederland)

Podcasts en cases

PVB-podcast: Water!

Luister mee naar Edwin van der Strate en Leo Crombach en ontdek hoe bedrijven en individuen kunnen bijdragen aan een duurzame toekomst voor onze watervoorziening.

host: Jeroen Bosma
duur: 38:39 

Case: Van problemen naar slimme oplossingen met warmte- en waterrotonde

Bedrijventerrein BZOB kampte jarenlang met herkenbare uitdagingen zoals criminaliteit en wateroverlast bij hevige regenval. Duurzaamheid stond nog niet op de agenda, maar parkmanagement en gemeente zagen wèl op tijd dat verandering nodig was. Lees hier hoe Stichting Bedrijventerreinen Helmond een initiatief voor waterhergebruik opzette.